DERLEME SÖZLÜĞÜ’NE GÖRE TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA “DÜŞÜN-” FİİLİ

Authors : Kuban SEÇKİN

Pages : 334-346

Doi:10.12981/mahder.1001389

View : 11 | Download : 4

Publication Date : 2022-03-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Düşünmek, insanı diğer canlılardan ayıran bir eylemdir. Dil de insanların düşüncelerini yansıtan en etkili iletişim yoludur. Toplumsal bir uzlaşı sistemi olan dil, söz ile bireyselleşir. Çünkü söz, dilin uzamsal bir düzlemde var olmuş şeklidir. Sözün sahibi olan insan dilinin kendisine verdiği imkânlar dâhilinde evreni algılayabilir. Sosyal bir varlık olarak insan da “söz”ü ile “dil”i şekillendirir. Ağızlar, bir dilin yazı dili olarak kullanılmayan, doğal olarak ortaya çıkmış ve kendine özgü söz varlığı olan kolları şeklinde tanımlandığında ağızların söz varlığı içerisindeki kelimeler ve/ya kavramlar araştırmacılara toplumun gizli bir odasında gezintiye çıkma olanağı sağlar. Anadolu ağızları da Türk dilinin “söz”üdür. “Dil”in “söz”ü olan ve bu “söz”ün zaman içerisinde “dil”in de yapısı olabileceği fikrinden hareketle ağızlardaki söz varlığı, ilgili toplumun mutabakata vardığı dilin hem geçmişine hem de geleceğine ışık tutar. Saussure’ün dil-söz ayrımından hareketle bu çalışmada “Derleme Sözlüğü”nden anlamında “düşünmek” olan fiiller taranmıştır. Birbirinden farklı otuz yedi madde başına ulaşıldıktan sonra ilgili fiiller ve anlamları dil-düşünce-söz bağlamında semantik açıdan incelenmiş, nitel bir bakış açısıyla yorumlanmıştır. Türkçenin standart yazı dilinde var olmayan bu fiiller vesilesiyle Türk dilinin idrakinin tezahürü olan düşünmedeki çeşitliliğin yansıtılması amaçlanmıştır.
Keywords : Düşünmek, Dil, Söz, Ağızlar, İdrak