CENKNÂME GELENEĞİNDE HZ. ALİ İLE İFRİT CENGİNE DAİR YENİ BİR NÜSHA HAKKINDA DEĞERLENDİRME

Authors : Berna AYAZ

Pages : 39-53

Doi:10.12981/mahder.1074202

View : 12 | Download : 8

Publication Date : 2022-03-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Hz. Muhammed’in merkezinde, Hz. Ali’nin ise başkahraman olduğu cenknâmeler anlatı geleneğimizde önemli bir yere sahiptir. İslamiyet’i kabul eden Türkler için Gök Tanrı adına cihan hakimiyetini sağlama ülküsü Allah’ın adını yaymak için gaza anlayışına dönüşmüştür. Bu durum edebi geleneğe ve zevke de yansımıştır. Cenknâmeler dinî ve ahlâkî mesajlar vermekle birlikte Hz. Ali özelinde idealize edilen bir tipi de ortaya koymaktadır. Bilindiği gibi Hz. Ali, Hz. Muhammed’in damadı, amcasının oğlu ve dördüncü halifesidir. Cenknâmelerde Hz. Muhammed ve Ehl-i Beyt sevgisi açıkça görülür. Hz. Ali, cesur, savaşçı, güçlü, adaletli, zekidir. Kâfirlerle olan savaşlarında her daim kazanmaktadır. Hz. Ali, cenknâmelerde kafirlerin dışında dev, ejderha, ifrit gibi efsanevi ve mitolojik varlıklarla da savaşır. Bu çalışmanın konusunu oluşturan cenknâme, Ankara Millî Kütüphane Yazma eserler koleksiyonunda 06 Mil Yz A 1454/3 arşiv numarası ile kayıtlıdır. Ana eser, Dâstân-ı Muhammed Hanefî insert ignore into journalissuearticles values(1a-18a);, Dâstân-ı Kesikbaş insert ignore into journalissuearticles values(19b-22b);, Hikâyet-i Hazreti ǾAişe insert ignore into journalissuearticles values(23a-36b); ve Dâstân-ı Kız insert ignore into journalissuearticles values(37b-441); başlıklı dört ayrı mesneviden oluşmaktadır. 13 varaktan oluşan üzerinde çalışılan kısım bu yazmadaki üçüncü mesnevi olup harekeli Nesih hatla kaleme alınmıştır. Eserin yazılış tarihi ve müellifi ile ilgili kesin bir bilgi yoktur. Fakat 32a numaralı varağın en alt kısmında temellük kaydı olduğunu düşündüğümüz H. 1187 insert ignore into journalissuearticles values(M. 1773-74); tarihi ve ... Mehmed Ağa ibareleri kayıtlıdır. Çalışmada öncelikle cenknâmeler hakkında bilgi verilecek ardından ise nüshanın tanıtımı yapılacaktır. Metinde yer alan kahraman tipi olarak Hz. Ali ile kötülüğün temsilcisi olan İfrit değerlendirilecektir.
Keywords : cenkname, Hz Ali, İfrit, gaza, menakıbname