EVRENSELCİ DİKOTOMİ BAĞLAMINDA ARI HAAN DESTANI

Authors : Berna ÖZPINAR, Aynur KOÇAK

Pages : 1113-1128

Doi:10.12981/mahder.1207984

View : 11 | Download : 7

Publication Date : 2022-12-18

Article Type : Review Paper

Abstract :Türkler kendine özgü bir hikmet oluşturabilmiş milletlerdendir. Hikmet ise kolektif tefekkürün en yüce eseridir. Hikmetin bir açıdan dünya görüşü olması onu bir yönüyle kozmogoni ile ilişkilendirmektedir. Türk düşüncesi dünyayı bir bütün olarak algılamakta, evreni oluşturan tüm varlıkları bütünün parçaları olarak saymaktadır. Bununla birlikte Türk düşüncesinde Dünya, Yer ve Göğün birleşiminden oluşur. İkisi zıt karakterde olsalar da birbirine uyum sağlayarak birlik oluştururlar. İkisi birbirine denktir, biri diğerinden üstün değildir. Yer ve Göğün oluşturduğu bu sistem evrenselci dikotomi, evrensel iki ilke, iki ilkeli sistem gibi adlarla anılır. Türk düşüncesinin en temel anlayışı olan evrenselci dikotomi, zıtlıklar içinde uyumu ve birliği oluşturacak şekilde Türk yaşamının her alanında etkisini gösterir. Anlatılar da buna dahildir. Türk mitolojik anlatılarının olay örgüsü içinde yer alan semboller, görünürdeki konunun derinlerinde evrensel iki ilkeyi barındırmaktadır. İki ilkenin varlığı ancak semboller çözümlendiğinde ortaya çıkmaktadır ve anlatıların temeli bu sisteme oturmaktadır. Bu çalışmada Tuva Türklerine ait, arkaik özellikleri barındıran Arı Haan Destanı’ndaki sembollerin çözümlenmesi yapılarak ve destan evrenselci dikotomi bağlamında incelenecektir.
Keywords : türk tefekkürü, Evrenselci dikotomi, İki İlkeli sistem, kozmogoni, Türk destanları