KUMKAPI HALILARININ KÖKENİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME VE YENİ ÖRNEKLER

Authors : Şerife Karaman

Pages : 1690-1715

Doi:10.12981/mahder.1471136

View : 77 | Download : 104

Publication Date : 2024-09-23

Article Type : Review Paper

Abstract :ÖZ: Bilinen en eski düğümlü halı Pazırıkla başlayan Türklerin halı yolculuğu, binlerce yıllık geçmişi ile gelişerek günümüze kadar gelmiştir. Göçebe yaşamın zorunlu ve temel bir ihtiyacı olarak dokunan halılar zamanla önemli bir sanat ve ticari eşya haline gelir. Kurulan tüm Türk devletlerinde önemini koruyan yılların halıcılık tecrübesi, nesilden nesile aktarılarak dünyaca ünlü halılar üretilmiştir. Osmanlı devletinin kronolojik açıdan son ayağı olan ve üretildikleri yerin adını alan Kumkapı halı örneklerinin özel koleksiyonlarda olmasından dolayı sanat dünyası ve akademide az bilinmektedir. Londra’ da yaşayan bir koleksiyoner-eksper Dünyada yaklaşık 200 tane Kumkapı halısı olduğu aktarmıştır. Bu halıların tespit edebildiğimiz kadarıyla 30’dan fazlası İzmir Arkas Koleksiyonunda bulunmaktadır. Galeri elinde bulunan diğer halı grupları ile Kumkapı halılarını da kapsayan sergiler düzenlemiş bu vesile ile de halıların adı duyulmaya başlamıştır. Çalışma hazırlanırken literatür taramasının yanı sıra koleksiyonerlere ulaşılmış, Arkas’ta bulunan halılar incelenmiş ayrıca malzeme, teknik ve kompozisyon olarak aynı stilde üretime devam eden bir usta ile görüşülerek detaylı bilgi alınmıştır. Özel teşebbüs eserleri olan halı grubunun öncü üreticileri sarayda desinatör olarak çalışmış ve böylece dönemin halı fabrikası olan Hereke’den ziyadesiyle yararlanmıştır. Hereke Fabrika-i Hümayun dışında, Türk-Gördes düğümü ile dokunan halıların büyük bir kısmında ipek iplik ve gümüş metal iplik kullanılmış, teknik ve malzeme özellikleri dolayısıyla Saray halıları ile ilişkilendirilmiştir. Halılarda madalyonlu, birim-ardışık desenli ve mihraplı olmak üzere üç kompozisyon planı tespit edilmiştir. Genel bilgilendirme Arkas koleksiyonu, Sotheby’s ve Christie’s gibi müzayede sitelerinde bulunan örnekler üzerinden yapılmış olup ayrıca başka bir araştırmacı tarafından yayınlanmayan Keşişyan koleksiyonundaki dört halının da tanıtım ve değerlendirmesi yapılmıştır.
Keywords : Özel Girişim, Halı Sanatı, Koleksiyoner, İpek Halı, Kumkapı Halıları