“CANBULAT PAŞA” ADLI KIBRIS EFSANESİNDEN HAREKETLE TÜRK EFSANELERİNDE KENDİLİK BİLİNCİ

Authors : Ebru ŞENOCAK

Pages : 83-103

Doi:10.31126/akrajournal.326887

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2017-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Efsaneler, evrensel anlamda kültürel değerlerin taşıyıcılığını yapan milli anlatılardır. İnsanoğlunun geçmişten bugüne iletmek istediği ortak değerler dünyası ve kendilik bilinci efsanelerin anlatı dünyasında yaşam alanı bulmuştur. Bir milletin sahip çıktığı mitolojileri, efsaneleri, kültürel belleğini besleyen, onu yüzyıllarca ayakta tutan ölümsüz yaşam enerjileridir. Kolektifin farklı zaman ve mekân düzleminde yeniden inşa ettiği kesikbaş motifli efsaneler, kültürel bellekte geleneksellik, millî hafıza, kimlik bilinci, bireyselleşme vb. gibi değerleri şimdide yeniden diriltmek amacını taşımaktadır. Değerlendirmek istediğimiz efsanelerden Kıbrıs’ta anlatılan “Canbulat Paşa” adlı efsane, kendilik bilinci ekseni etrafında oluşturulmuş önemli bir efsanedir. Söz konusu efsanenin Anadolu ve Balkanlar’da da benzerleri anlatılmakta olup varyantlaşmıştır. Niğde’de “Kesikbaş (Şemsi Tebrizi) Türbesi”, Elazığ’da “Arap Baba Türbesi”, Kars’ta “Celâl Baba”, Diyarbakır’da “Sultan Sa’aa ve Caferi Tayyar”, Erzurum’da “Abdurrahman Gazi”, Muğla’da “Saldır Şeyh Horasani”, “Macaristan’da “Gül Baba” vb. gibi efsaneleri konuya örnek olarak verebiliriz. Biz bu çalışma ile Canbulat Paşa merkezinde anlatılan Kesikbaş motifli Türk efsanelerini, ortak yapı ve motiflerinin yanısıra kesikbaş, başsız gövde, başın sembolik anlamları, evliya kerametleri, halkın İslâmi inanç değerlerinin etkisi, kendilik bilinci vb. gibi açılardan değerlendireceğiz.
Keywords : Kesikbaş efsaneleri, mitoloji, keramet, kendilik bilinci