GÖROĞLU DESTANI’NDA KADIN VE AİLE İLİŞKİLERİ

Authors : Naile ASKER

Pages : 43-52

Doi:10.31126/akrajournal.955624

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2022-01-08

Article Type : Research Paper

Abstract :Eski Türklerde kadın hakları, aile bağları kutsal olacak kadar titizlik ve incelikle korunmuştur. Bunun en doğru ve gerçek örneklerini görmek için eski Türk destanlarına bakmamız yeterlidir. Destanlarımız bu ilişkileri anlatırken bağlı olduğu Türk boyunun genelini büyük bir aile olarak ele alır ve büyük aileden küçük aileye doğru bir yaklaşım sergiler. Burada hem olayların anlatım biçimine, hem şiir kısımlarının inceliğine göre kadına, aile bağlarına ve onlar arasındaki sosyal adalete verilmiş önem ve dikkat ön plana çıkmaktadır. Göçebe ve yarı göçebe yaşam tarzı içinde kadınlar ata biner, kılıç kuşanır, ok atar, ava çıkar. Köroğlu Des-tanı’nda da kadın hem bir eş, hem bir savaşçıdır. Bu daha çok destanın Doğu versiyonuna özgü varyantlarında görülmektedir. Batı versiyonunda yerleşik hayat tarzının etkisiyle kadın daha çok eve bağlıdır, eştir, dosttur ama yine de bazı epizotlarda alp kadın karakterine de rastlamak mümkündür. Türkmen Göroğlu Destanı’nda birçok kadın kahraman yer alır. Bu kadınlar arasında alp kadın karakterleri de vardır ve hatta alp kadınlar bazen bir kolun başkahramanı seviyesine yükselmektedir. Bu kahramanların birçoğu başka memleketlerden Çandıbil’e gelmiş ve bu elin gelini olmuştur. Destandaki kadın kahramanların başında Göroğlu’nun eşi Ağayunus Peri gelmektedir. Destan metinlerinde onun savaşçı yönü yer almamaktadır. Ama peri kızı olması nedeniyle sezgisel davranışları, geleceği görme yeteneği ile Göroğlu’na yardım etmekte ve ilham vermektedir. Ağayunus Peri olayların gidişatını hızlı ve düzgün kavramakla ve mantıklı kararlar almakla her zaman Göroğlu’nun maceralarına katılmaktadır. Hünkâr’ın kızı Servican daha çok Ağayunus Peri karakterine yakındır. O, olağanüstü yeteneklere sahip ve büyücülükle uğraşmaktadır. Destandaki alp kadınlara Harmandeli, Gülayım, Tellihan, Aysoltan vb. kahramanları örnek gösterebiliriz. Onların arasında adına bir kol oluşturulmuş Harmandeli hem yiğitliği hem de şair/ozanlığı ile meşhurdur. Bölge erkeklerine meydan okuyan, hem bilek gücünde hem de sazda/sözde yenilmeyen bu alp kadını Göroğlu da yenememiştir. Gülayım, Tellihan gibi alp kadınlar da eşi ile beraber savaşlarda kahramanlıklar gösteren karakterlerdir. Aysoltan, Göröğlu tarafından öldürülmüş kardeşi Bezirgen’in intikamını almak için Çandıbil’e gelecek ve Göroğlu’yla savaşacak kadar cesur bir kadındır. Alp kadınların temel özelliklerinden biri de savaş meydanlarında kendini saklamak, erkek kıyafetleri ile yüzünü kapatarak savaşmaktır. Bu motifte fikrimizce İslam dininin etkisi kendini göstermektedir. Bu bildiride Göroğlu Destanı’nda kadın: Kadına biçilmiş alplık özellikleri, sosyal görevler, verilmiş değer vs. hakkında konuşulacaktır. Asırlar boyunca örf ve âdetlerimizde yaşatılmış ve 
Keywords : Göroğlu destanı, kadın, aile, Türkmen, gelenek, destan, kahraman