ANDROJENLİK VE TRAVESTİZM/TRANSVESTİZM BAĞLAMINDA TÜRK ŞAMANLIĞI

Authors : Fuzuli BAYAT

Pages : 11-32

Doi:10.31126/akrajournal.976412

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2022-01-08

Article Type : Research Paper

Abstract :Geleneksel Sibirya Türk Şamanlığında adayın seçilmesi, şaman görevine çağrı, ruhların isteği üzerine gerçekleştirilir. Şaman görevine çağrının çeşitliliği içinde ruhların adayla karı-koca ilişkisi yaşaması yaygın bir hâldir. Şaman olma sürecinde ruhların adayla cinsi ilişkiye girmeleri hem Türk şaman efsane ve etnografik verilerinde hem de gayr-i Türk kavimlerde geniş bir şekilde yayılmıştır. Şaman, ruhların dünyasına girmek için karşı cinsin giysilerini giymekle, karşı cinsin tavırlarını takınmakla ritüel bir dönüşüm gerçekleştirmiş olur. Buna etnografik literatürde şaman travestizmi/transvestizmi denilir ki aslında transseksüellik ve androjenlik olgularını da kendi bünyesinde barındırır. Şaman inancında androjen yapılı şaman tanrıları ve şaman ruhları, adayın dönüşümünü sağlamakla yükümlüdürler. Erkek şaman, ruhlar dünyasına dâhil olmak ve kadın olarak tasarlanmış ruhları memnun etmek için kendini kadına dönüştür-düğü veya benzettiği gibi, kadın şaman da aynı şartlar dâhilinde erkeğe çevrilmiş olur. Şamanın ruhlarla evliliği (şamanın ruh eşi) de transvestizm olgusuna bağlanmaktadır. Şamanlıkta tra-vestizm veya transvestizm geniş anlamda cinsiyet tabularını yıkan üçüncü cinsiyet temsilcilerini belirlemek için kullanılmıştır. Çünkü şaman travestizmi dışsal değil, içseldir ve daha çok meta-forik anlam taşımaktadır. Bu yazıda Sibirya ve Orta Asya Türk Şamanlığında travestizm - kadına benzerlik; trans-seksüellik - olağanüstü bir güce sahip şamanın fiziksel ve ruhsal değişiklikler geçirerek karşı cinse dönüşmesi; androjenlik – üçüncü bir cinsin belirtileri bir arada holistik bir bakış açısıyla ele alınmış, meseleyle şamanın üçüncü cinsi simgelediği bağlamında bakılmıştır.  
Keywords : travestizm, transseksüellik, androjenlik, üçüncü cinsiyet, Şaman mitolojisi