Okulun Kurumsal Habitusunda Disiplinci Söylem ve Pratikler

Authors : Eren AĞIN

Pages : 711-746

View : 12 | Download : 9

Publication Date : 2020-12-09

Article Type : Research Paper

Abstract :Modern okul sisteminin etkin bir aygıtı olarak disiplin, eğitim-öğretim faaliyetlerinde yaygın ve meşru bir şekilde kullanılmaktadır. Disiplin tarihsel ve toplumsal alanlardan bağımsız olmamakla birlikte icra edildiği sosyal çevreye ve okuldaki yapı ve aktörlere göre farklılaşabilmektedir. Bu araştırmada Ankara ilindeki merkez bir ilçenin köklü ve altorta sınıfa mensup bir ortaöğretim kurumunda branş öğretmeni, rehber öğretmen, okul yöneticisi ve öğrencilerin görüş ve deneyimlerine dayanarak ortaöğretimde öğrencilere yönelik disiplin uygulamalarının okulun kurumsal habitusunda eleştirel bir çözümlemesi amaçlanmıştır. Bu araştırma vaka insert ignore into journalissuearticles values(örnek olay); çalışması olarak tasarlanmış ve yarıyapılandırılmış görüşme formlarına başvurularak katılımcıların disiplinci pratiklerin okul kurumundaki dolaşımına ilişkin detaylı görüşleri incelenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada okuldaki disiplinci söylem ve pratikler bireyselin ve kolektivitenin birlikteliğiyle şekillenen kurumsal habitus çerçevesinde analiz edilmektedir. Kurumsal habitus kavramı, okul kurumunun barındırdığı çoklu ilişkisellikleri anlamlandırmaya elverişli bir kavramdır. Bu kavram, okulun içindeki ve dışındaki yapılar ile ilişkilerini ve bu ilişkilerin disiplin uygulamalarının şekillenmesindeki belirleyiciliğini çözümlemede başat bir kavramdır. Saha çalışmasında okulda disiplin sorunu ve uygulamalarını meşrulaştırma biçimlerine; okuldaki aktörlerin toplumsal cinsiyet ve rollerinin disiplinle ilişkisine; okul mekânının disiplin sürecindeki etkisine ve disiplinin ritüeller, semboller ve törenlerle bağına; ödül ve ceza uygulamalarına ilişkin katılımcıların görüşleri alınmıştır. Araştırma sonuçları dört ana eksende ele alınmaktadır. Birinci eksen, okuldaki disiplin uygulamaları disiplin mevzuatı doğrultusunda okuldaki aktörlerin konumlanışları üzerinden otorite figürünü, cinsiyetçiliği ve ahlakî denetimi pekiştirmek üzerinden yapılanmaktadır. Okuldaki aktörler ayrımcı ve damgalayıcı söylem ve pratiklerin oluşmasında ve devamlılığında disiplin uygulamalarının destekleyicisi ve bütünleyicisi bir pozisyonda yer almaktadırlar. İkinci eksen, okul mekânında var olan sembol, tören ve ritüeller disipline edici unsurlar olarak etkilidirler ve okuldaki aktörlerin bu unsurlar vasıtasıyla cinsel, sınıfsal ve ırksal hiyerarşilerin içselleştirilmesinde, dolaşıma sokulmasındaki belirleyici rolleri vardır. Öğretmen ve öğrenciler ritüel, sembol ve törenlere katılarak onları meşru ve doğal bir mekanizmaya dönüştürmekte ve bireysel ve kurumsal hiyerarşiyi pekiştiren, ideal bir yapıyı kuran disiplinci pratiklerin yeniden üretiminde aktif bir rol oynamaktadırlar. Üçüncü eksen, okulda kız ve erkek öğrenciler bedensel güçleri ve kılık-kıyafetleri üzerinden ataerkil rollere göre tasnif edilmektedir. Okulda öğretmenlere çeşitli denetimci ve baskıcı toplumsal roller insert ignore into journalissuearticles values(polis, çoban, bekçi vb.); atfedilerek öğrencilerin gözetlenmesi ve denetlenmesi yoluyla disipline edilmesi pekiştirilmektedir. Dördüncü eksen, okuldaki ödül ve ceza uygulamalarının öğrencileri rekabete yönelten, ayrıştıran ve cezalandıran bir disiplinci kurum aygıtı olarak işlediği görülmektedir. Ödül ve cezalar öğrencilerin kendilik algılarını etkilemekte, öğrenciler arası ilişkileri ve tanınırlık düzlemini belirlemektedir. Farklı kimlik, inanç ve görüşteki öğrenciler, okulun kurumsal habitusunu şekillendiren disiplin uygulamalarına maruz kaldıkça sosyal dışlanma, damgalanma ve cezalandırılma biçimlerine tabi kılınmaktadır.
Keywords : Disiplin, Okul, , Kurumsal Habitus, , Toplumsal Cinsiyet, Ödül Ceza