ZEMAHŞERÎ’NİN KEŞŞÂF TEFSİRİ`NDE İBÂDÂT KONUSUNDA MEZHEPLERDEN BAĞIMSIZ GÖRÜŞLERİ

Authors : Fatma SOLAKER, Abdullah ACAR

Pages : 102-127

Doi:10.51121/ilafak.2020.6

View : 16 | Download : 6

Publication Date : 2020-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Arap dili ve belağatının zirve ismi olan ez-Zemahşerî insert ignore into journalissuearticles values(ö.538/1144);, hem Doğuda hem Batıda özellikle tefsir alanında meşhur olmuş bir âlimdir. Ancak onun fakihlik yönü arka planda kalmış ve onun bu özelliğini inceleyen çalışmalara çok az rastlanmaktadır. Mutezilî bir âlim olarak da bilinen Zemahşerî, dirayet tefsiri alanında en iyi örneklerinden biri olarak kabul edilen “Keşşaf Tefsîr”inde inançla ilgili ayetleri, mensup olduğu itikadî ekolün prensiplerine göre yorumlarken, ahkâma dair ayetleri ise mezhep taassubu gütmeden ve Arapça kaidelerinin yardımıyla detaylı fıkhî izahlar yapar. Çünkü o, ayetteki hükümleri sadece mensubu olduğu Hanefî mezhebi esaslı ele almaz aynı zamanda diğer mezhep imamlarının görüşlerine de yer verir. Nitekim Mezhepler üstü/non-confessional bir yaklaşımla gerek mezhep imamları, gerekse sahabe, tâbiîn ya da tebe-i tabiûn âlimlerinin görüşlerine başvurarak rivayet metodunu kullanır. Bununla birlikte bizzat kendisi de hüküm istinbatında bulunur ve şahsî izahlarını kendisine has “فإن قلت/قلت” `…dersen-derim ki` üslubuyla açıklar ve görüşlerini lügat, sarf, nahiv ve belağat gibi Arap dili unsurlarına ya da Cahiliye şiirlerine dayandırdığı dirayet metodunu kullanarak ifade eder. Her ne kadar Keşşâf tefsiri, kısmen i’tizâlî görüşler içermesi nedeniyle özellikle sünnî kesim tarafından itiraz edilmiş ise de onun fıkhî açıklamaları, Razî, Beydâvî, Nesefî, Ebu’s-Suud ve Elmalılı Hamdi Yazır gibi kendisinden sonra gelen birçok müfessir’in eserlerine kaynaklık etmiştir. Bu çalışmada Zemahşerî`nin hayatı ve ahkâm ayetlerini yorumlama metodu hakkında kısa bilgi verildikten sonra onun ibadetler konusunda mezheplere muhalif olarak kendi dirayetiyle elde ettiği bazı örnekler sunulmaya gayret edilecektir.
Keywords : İslam hukuku, Zemahşerî, Keşşâf, İbadet, Ahkâm