Bergson felsefesi ışığında Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şiirinde zaman

Authors : Zafer DEMİR

Pages : 1-20

View : 13 | Download : 5

Publication Date : 2019-12-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Ahmet Hamdi Tanpınar gerek lezzeti emsalsiz üslûbu gerekse düşünceleriyle Modern Türk edebiyatının en önemli yazar ve şairlerindendir. Şiir, Tanpınar’ın kendisinin de açıkça dile getirdiği gibi, kaleme aldığı bütün edebî türlerin temelinde yer alır. Hatta şaire göre, yazdığı bütün hikâye ve romanlar, bir şiir çekirdeğinden doğmuş, bir şiir düşüncesinden hareketle varlık kazanmıştır. Dolayısıyla Tanpınar, bütün ömrü boyunca hep bir şair olarak bilinmek istemiştir. Zaman kavramı, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şiirlerinin derin tasarımını oluşturan kurucu izleklerinden biridir. Şairin şiirindeki zaman algısının, sayılara, saatlere bölünebilen matematiksel bir zamanın ötesinde, şiir öznesinin kozmosla birleşme arzusuyla yüklü olduğu ontolojik bir zaman olduğu görülmektedir. Tanpınar’ın bu zaman kavrayışının oluşmasında edebiyatın ve sanatın yanı sıra, düşüncelerinin büyük bir etkisi bulunmaktadır. Türkiye’de Sezgicilik olarak bilinen bu felsefî yaklaşıma göre, insan varoluşunun kaynağında bulunan asıl zaman, mekânsal ya da çizgisel zaman değil, içsel bir zamandır “süre” . Bergson’a göre, bu içsel zamanın bilincine ancak, filozofun, metafiziğin yöntemi olarak gördüğü felsefî sezgiyle varılabilir. Bu makalede, Tanpınar’ın şiir anlayışı Bergson’un düşünceleri odağında ele alınmıştır. Makalede önce zamanın felsefede nasıl anlaşıldığına dair kısa bir kavramsal ve teorik çerçeve çizilmeye çalışılmış, daha sonra Bergson’un zaman anlayışının Tanpınar’ın zaman algısını nasıl etkilediği ortaya konulmuştur. Son olarak, Bergson’un zaman konusundaki düşüncelerinin ışığında, Tanpınar’ın şiiri incelenmiştir
Keywords : Zaman, varlık, şiir, sezgi, süre