İmparatorluktan cumhuriyete toplumsal değişme ve modernleşme

Authors : Mehmet BAYIR

Pages : 74-88

View : 9 | Download : 7

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Çağdaşlaşma kavramıyla da ifade edilen zamanın ruhuna uygun yenilikleri ve değişimleri gerçekleştirme süreci modernleşme adı altında kavramsallaştırılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun, Batı’nın sanayi devrimine bağlı kapitalist dönüşümün yarattığı refaha ve zenginliğe kayıtsız kalması düşünülemezdi. Osmanlı rejiminde fetih ideolojisinin dayandığı tımar sistemiyle desteklenen toplumun seçkin sınıfı olan askeri bürokrasi, yeniliklerin hem başlatıcı aktörleri hem de başlangıç noktasını oluşturmuştur. Osmanlı İmparatorluğu teknik ve kültürel alan olarak kodladığı modernleşme sürecinin en çok teknik boyutuna ilgi göstermiş ve bu alanda yenilikler yapmaya çalışmıştır. Osmanlı’daki sultanizm geleneği geniş imparatorluk topraklarını koruyan avantajlı konumunu, reform yapma ihtiyacının doğmasıyla birlikte kaybetmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı’daki gibi sınıflı ve örgütlü bir toplumsal yapıdan yoksun olması, toplumsal çıkar gruplarının devlet yönetiminde temsil edilememesine ve modernleşme sürecinin gecikmesine neden olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, yeni devletin temel misyonunu muasırlaşma hedefi olarak belirlemiştir. Cumhuriyet rejiminde modernleşme süreci Osmanlı’da olduğu gibi yukarıdan seçkin bir sınıfın öncülüğünde başlatılmış ve gerçekleştirilen devrimlerle muasırlaşma hedefine ulaşılmaya çalışılmıştır. Cumhuriyet rejimi modernleşme sürecini daha çok kültürel boyutuyla ele almış ve reformlarda kültürel değişmeler ağırlığını hissettirmiştir. Modernleşme sürecinde Batı’nın kültürel değerlerinin iktibasından duyulan endişe sürecin bütüncül bir biçimde ele alınmasını güçleştirmiştir. Bugün Türkiye’nin muasırlaşma hedefi, Habermas ve Giddens’in tamamlanmayan modernizmi gibi tamamlanmayan bir süreç olarak güncelliğini ve önemini korumaya devam etmektedir.
Keywords : modernleşme, batılılaşma, fetih, tımar, sultanizm, cumhuriyet, imparatorluk