II. Bayezid devri Osmanlı tarih yazıcılığında “devr-i sabık” anlayışı ve merkezileşme karşıtlığı

Authors : Yunus İNCE

Pages : 102-125

View : 10 | Download : 10

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :II. Mehmed zamanındaki fetihlerle Osmanlı toprakları oldukça genişlemiş, siyasi yapı devletten imparatorluğa evrilmiştir. Sınırların ve siyasi yapının değişmesine bağlı olarak padişahlık anlayışı da değişmiş ve Türk devlet felsefesinin temel umdelerinden olan hâkimiyetin hanedan ailesinin ortak malı olması anlayışı terk edilmiş ve devlet-padişah özdeşliğine dayanan patrimonyalizm ya da sultanizm anlayışı devlet felsefesine egemen olmuştur. İstanbul’un II. Mehmed tarafından fethedilmesinden sonra esasen “fetheden” anlamına gelen Fatih sıfatı dahi II. Mehmed ile özdeş bir isim olarak kabul edilmeye başlamıştır. II. Bayezid dönemi, II. Mehmed dönemindeki kadar parlak fetihlerin gerçekleştirilemediği, merkezileşme yolunda II. Mehmed döneminde atılan ve reayanın bir kesimin tepkisine neden olan politikaların bir kısmının terk edildiği bir dönem olmuştur. Siyasi faaliyetleri dışında II. Mehmed ile II. Bayezid’in fıtrat olarak da oldukça farklı özelliklere sahip oldukları anlaşılmaktadır. Tüm bu nedenlerden dolayı II. Bayezid devrinde yazılmış tarih eserlerinin bir kısmında II. Mehmed devri “devr-i sâbık” olarak kabul edilmiş ve eleştirel ifadelerle anılmıştır. Yine bu dönemde yazılmış eserlerin önemli bir kısmında merkezileşme karşıtlığı olarak okunabilecek bazı ifadeler bulunmaktadır. Bu çalışma, II. Bayezid dönemi gibi çok farklı tarzlarda ve çok sayıda tarih eseri yazılan bir dönemde, Fatih Sultan Mehmed dönemine yöneltilen “devr-i sabık” eleştirisinin nasıl yapıldığı, merkezileşmenin niçin bir tepkiye yol açtığı sorularına cevap verme amacındadır.
Keywords : Fatih Sultan Mehmed, II Bayezid, Tarih Yazıcılığı, Devr i Sabık