Birinci Dünya Savaşında İran‟da Kaşkay Türkleri`nin Mücadelesi

Authors : Ali TEMİZEL

Pages : 81-96

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2018-01-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Birinci dünya savaşı, İran’da Ahmed Şah Kacar’ın hükümetiyle İran meşrutiyet hükümetinin en zayıf dönemlerine rastlar. İran hükümetinin tarafsızlığını ilan etmesine rağmen düşman orduları, İran’a kuzeyinden ve güneyinden girerler. Birinci Dünya savaşının başlamasının ardından İran Britanya tarafından işgal edilir ve işgal ordusu tarafından İran halkının yiyeceği satın alınır.Arkasından 1917-1919 yılların arasında büyük bir kıtlık başlar ve neticesinde İran halkının büyük bir çoğunluğu ölümle karşı karşıya kalır. Bu ortamda Rus ordusu Tahran kapılarına kadar ilerler, ama Kacar hanedanlığını yıkmaktan da imtina eder. Güneyde yerli halk, özellikle de İran’ın güney eyaletlerinden Fars insert ignore into journalissuearticles values(Şiraz); eyaletinde yaşayan Kaşkay Türkleri, birkaç kez tekrarlanan İngiliz saldırıları karşısında var olma mücadelesinedevam eder. Bu dönemde Fars insert ignore into journalissuearticles values(Şiraz); eyaletinde Sovletu’d-Dovle Kaşkayî’nin, Naser Divan Kazerunî’nin ve Seyyid Abdülhüseyin Larî’nin savunmaları ve benzeri hareketler, İran’da birinci dünya savaşının en önemli olayları olarak görülür. Bu çalışmada, İranlı tarihçi Naser İrecî tarafından kaleme alınan “İl-e Qaşqayi der Ceng-e Cehani-ye Evvel/ Birinci Dünya Savaşında Kaşkay İli” başlıklı eserinden yararlanarak İran’ın güneyinde Fars insert ignore into journalissuearticles values(Şiraz); eyaleti ve çevresinde yaşayan Kaşkay Türklerinin Birinci Dünya Savaşı sırasında verdikleri mücadeleler, karşılaştıkları zorluk ve sıkıntılar dile getirilecektir. Bu bağlamda İran’ın güney cephesinde Kaşkay Türklerinin yaşadığı coğrafya ve çevresinde meydana gelen milli ayaklanmalar, İngiliz egemenliği, güneydeki polis ve jandarma teşkilatlarının tutum ve davranışları, Kazerun savunması, Rahdari antlaşması, Akçeşme savaşı, Şiraz’ın muhasara edilmesi, Abade ayaklanması ve benzeri olaylar hakkında bazı bilgiler sunulacaktır. Çalışmadan amaç, Birinci Dünya Savaşının yapıldığı bilindik bölge ve cephelere göre adından söz edilmeyen veya çok az anılan Güney İran’da yaşayan Kaşkay Türklerinin içinde bulunduğu coğrafyada meydana gelen Birinci Dünya Savaşı sırasındaki olayları İranlı bir tarihçinin gözüyle genelde tüm tarihçilere ve özelde ise Türk tarih araştırmacılarına duyurmak ve hatırlatmaktır.
Keywords : Birinci Dünya SavaĢı, Ġran, ġiraz