XIX. Yüzyıl Başlarında Edirne Mahkemesi ve Çalışma Düzeni

Authors : Sadık Emre KARAKUŞ

Pages : 142-169

View : 12 | Download : 8

Publication Date : 2018-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede, birçok Osmanlı kazasında bulunmayan özelliklere sahip Edirne Şer’î Mahkemesinin XIX. yüzyıl başlarındaki durumu ve çalışma düzeni incelenmiştir. Bariz bir vazife taksimine dayanan ve ihtisaslaşmış alt mahkemelerin olduğu bu çalışma düzeninde, mahkeme kadroları ile kadı sicillerininde bu nizama uygun bir biçimde şekillendiği ortaya çıkmıştır. Teşekkül eden teşkilatlanmanın en üstünde, çoğu zaman görevinin başında olan Edirne kadıları ve ona bağlı olarak vazifelerini yerine getiren beş farklı alt mahkeme bulunmaktaydı. Tespit edilen bu mahkemeler; ayrı naipler, kassamlar ve bazen de başkâtipler tarafından idare edilen Bab Mahkemesi, Askerî Kassam Mahkemesi, Beledî Kassam Mahkemesi, Çardak Mahkemesi ve Edirne’de bulunan Haremeyn-i Şerifeyn Evkafına bağlı vakıfların işlerini yürütenHaremeyn Teftişi Mahkemesiadlıalt mahkemelerden oluşurdu. Bu mahkemelerde görev yapan kâtipler de çalıştıkları mahkemelere göre farklı isimlerle anılır, babadan oğula geçen bir sistem dâhilinde görevlerini ifa ederlerdi. Edirne Mahkemesinde mukayyidlikle başlayan kâtiplik ve başkâtiplik süreçlerinin örnek vakalar üzerinden tahkik edilmesi neticesinde,bu kadroların uzun süre altı-yedi aile içinde kaldığı müşahede edilmiştir. Ayrıca birçoğu müderris sınıfından olan kâtiplerin/başkâtiplerin, onlarca yıl Edirne Mahkemesinde görev yapmaları, naipliğin dışında uhdelerine aldıkları nakibüleşraf kaymakamlığı, vakıf yöneticilikleri gibi vazifeler ile şehrin tamamında gayet nüfuzlu bir konuma sahip oldukları da anlaşılmıştır. Araştırmaya esas tutulan 1785–1840 tarihleri arasında yine pek çok Osmanlı kazasından farklı olarak Edirne’de birden fazla mahkeme binası olduğu görülmüş, üstelik bu binaların kadıların kiracılık usulüyle tuttuğu farklı konaklar olmayıp yerleri sabit kamu binaları olduğu tespit olunmuştur.
Keywords : Edirne, Edirne Kadılığı, Mahkeme, Şerî Mahkeme, Kadı, Şeriyye Sicili