Türk Siyasi Kültürü Bağlamında Hükümet Sistemlerine İlişkin Bir Değerlendirme

Authors : Gürbüz ÖZDEMİR

Pages : 45-86

View : 20 | Download : 7

Publication Date : 2018-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarih boyunca siyasi sistemler farklı toplumlarda değişik şekillerde belirmiştir. Binlerce yıllık geçmişe sahip olan Türk toplumu bu kapsamda özgün bir yere sahiptir. Türkler, birçok süreçten sonra, İngiltere örnek alınarak Kanun-u Esasinin kabulüyle birlikte “parlamenterizm”e geçiş yapmıştır. Kurtuluş Savaşı sırasındaki “Meclis Hükümet Sistemi” hariç tutulacak olursa, Cumhuriyete geçişle birlikte aynı yapı büyük oranda korunmuştur. Dolayısıyla ilk adımın atıldığı o günden günümüze Türk siyasi hayatı, 140 senelik bir “parlamenterizm” tecrübesine sahip olmuştur. Bu tecrübeye rağmen Türk siyasi hayatının son 30-35 senesi neredeyse hükümet sistemi tartışmalarıyla geçmiştir. Bu tartışmaların merkezinde ise, parlamenter sistemin kendisinden beklenileni veremediği iddiasından hareketle alternatif bir sistem olarak görülen “başkanlık sistemi” yer almıştır. Her fırsatta bu tartışmaların alevlenmesinin sebebi gerçekten parlamenter sistemden beklenilen etkinliğin elde edilememesi midir? Ya da daha açık bir ifadeyle, parlamenter sistemin Türk toplumuna ve siyasi kültürüne uygun olmayışı mıdır? Bu sorulara cevap niteliğinde çalışmada; öncelikle, siyasi kültür kavramı ile hükümet sistemleri üzerinde durulmuştur. Sonrasında, hükümet sistemlerinin oluşumunda, ilgili toplumların siyasi kültürünün rolünün oldukça önemli bir unsur olduğu ifade edilmiştir. Buradan hareketle, hükümet sistemlerinin belirli bir ülkede var oluşu ve işleyişinin, o ülkenin başta siyasi olmak üzere tüm dinamiklerine ve eğitim seviyesine uzanan geniş yapısal faktörlerle ve bu faktörlerin toplamını temsil eden siyasi kültürle yakından ilişkili olduğu ortaya konulmuştur. Sonraki aşamada, Hofstede’ın ifadesiyle “güçlü güç mesafesi”, “belirsizlikten kaçma”, “kadınsılık” gibi genel özelliklere sahip Türk kültürünün şekil verdiği Türk siyasi kültürü ile mevcut sistemler arasındaki nasıl bir ilişki olduğu ve uyan/uymayan yanlarının neler olduğu, sorusuna cevap aranmıştır. Sonuçta, Türk siyasi kültürünü oluşturan temel unsurları ortaya koyan bu çalışmayla, özellikle başkanlık ve parlamenter sistemlerinin bu unsurlara uyumu çerçevesinde nereye oturtulacağı değerlendirilmesi yapılmıştır.
Keywords : Siyasi Kültür, Parlamenter Sistem, Başkanlık Sistemi, Türk Siyasi Kültürü, Türk Devlet Yönetim Sistemi