İslâm Hukuk Metodolojisinde İstishâb

Authors : Osman ŞAHİN

Pages : 489-516

Doi:10.17120/omuifd.34634

View : 16 | Download : 12

Publication Date : 2001-04-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Sözlükte “beraberlik” ve “beraberliğin devam etmesi” anlamlarına gelen istishâb, terim olarak önceden var olan bir şeyin varlığının devam etmesi, yok olan bir şeyin de yokluğunun devam etmesi anlamında kullanılmıştır. İstishâb birtakım aklî ve naklî delillerle desteklenmiştir. Naklî delillerin başında istishabın kural olarak kullanıldığı ayet ve hadisleri görmekteyiz. Bu da istishabın geçerli delil olduğunu ispatlamaya yeter gözükmektedir. İstishâb delillerin en sonuncusudur. Başka bir deyişle, istishâba ancak başka bir delil bulunmadığı zaman başvurulur. Bu yüzden, istishâb zayıf bir delil olarak görülmüştür. İslam hukuk mezheplerinden her biri - değişik açılardan itirazda bulunmuş olsalar bile – çeşitli oranlarda istishâbı bir delil olarak kullanmışlardır. İstishâb İslam Hukukunun ibadetler, muâmelât, ceza, medeni hukuk,...vb. hemen hemen tüm alanlarında delil olarak kullanılmaktadır. Ayrıca istishâb, modern hukukta da önemli ölçüde yer almış bulunmaktadır. Denebilir ki, istishabın “kanunsuz suç ve ceza olamayacağı” ve “beraat-i zimmetin asıl olduğu” ilkeleri ceza hukuku alanında, “eşyada asıl olanın mübah olduğu” başka bir ifadeyle “kanunlarla,… vb. yasaklanmayan her şeyin serbest olduğu” ilkesi de evrensel ilkeler arasındadır. Ayrıca istishâb, “şek ile yakînin zâil olamayacağı” ilkesiyle fakihlere hüküm ve fetva verirken karşılaşacakları tereddütlü durumlar açısından bir genişlik ve rahatlama sağlamakta, meseleleri kolayca ve süratli bir şekilde çözmelerine yardımcı olmaktadır. Şu beş ilke istishab kuralından türetilmiştir: 1- `Şek ile yakîn zâil olmaz.` 2- `Bir şeyin bulunduğu hal üzere kalması asıldır.` 3- `Eşyada asıl olan mübah olmaktır.` 4- `Beraet-i zimmet asıldır.` 5- `Sıfat-ı ârızada asıl olan ademdir.`
Keywords :