Hristiyanlıkta Heretik Kavramının Dönüşümü: Erken Dönem ve Reform Bağlamında Bir İnceleme

Authors : Hayriye Buşgut

Pages : 301-326

Doi:10.17120/omuifd.1519047

View : 110 | Download : 156

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, bir dini topluluğun temel inanç ve öğretilerine meydan okuyan veya bunlarla uyuşmayan alternatif görüşler olarak tanımlanan “heresi” ve bu gö- rüşlerle ilişkilendirilen kişileri ifade eden “heretik” kavramları ele alınmıştır. Bu kavramların içeriklerinde ve kullanım biçimlerinde tarih boyunca yaşanan deği- şimler incelenmiş; özellikle Hristiyanlığın ilk yüzyıllarından itibaren, ana akım öğretilerle uyumsuz görülen gruplar ve şahısların hangi etkenlere bağlı olarak sap- kın (heretik) ilan edildikleri tartışılmıştır. Bu bağlamda, erken dönem Hristiyanlık tarihindeki (I-IV. yüzyıllar) fikir ayrılıkları ve 16. yüzyıldan itibaren Reform ha- reketi sürecinde Katolik Kilisesi’nin heretik tanımına yaklaşımı analiz edilmiştir. Bununla birlikte, Reform sonrası Protestan hareketin de başka din mensuplarını heretik olarak nitelendirmesi, heretik teriminin tam bir tanımını yapmayı ve kap- sam alanını belirlemeyi güçleştirmiştir. Yapılan çalışmada amaç, Katolik merkezli bir perspektifle Hristiyanlıkta here- tik kavramında yaşanan değişimi incelemek ve bu değişimin Avrupa’daki etkile- rini tartışmaya açmaktır. İlk yüzyıllarda heretiklik, konsillerde belirlenen Hristi- yan itikadına yönelik eleştirileri kapsarken ilerleyen yıllarda Kilise’nin güç elde etmesiyle Kilise’ye karşı herhangi bir eleştiri heretik olmakla eş tutulmuştur. 16. yüzyıl ise reform çağı olduğundan Kilise, bu defa da reformistleri heretik ilan et- miştir. Heretiklik, siyasi, toplumsal ve dini tüm aykırılıkları kapsayacak boyutlara gelmiştir. Ancak bu çalışmada yalnızca Katolik Kilisesi’nin heresi anlayışı değil, reformasyon sonrası heresi algısı da tartışmaya açılarak İslamofobi ve antisemi- tizmin kökleri etüt edilecektir. Dünya tarihini ve çağımız meselelerini anlamanın yolu bahsedilen süreçlerdeki neden sonuç bağlantısını kurabilmek olduğundan bu meselelere olabildiğince kapsayıcı yaklaşılmaya çalışılmıştır.
Keywords : Dinler Tarihi, Orta Çağ, Kilise, Reform, Heretik.