Türkiye’de Modernleşme, Bürokratik Vesayet ve ‘Derin Devlet’

Authors : Aysel ÖZDEMİR ÇOLAK

Pages : 2463-2505

Doi:10.26466/opus.556357

View : 12 | Download : 9

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Sivil ve askeri bürokratiklar, Tanzimat döneminden itibaren Osmanlı’da devlet yönetiminde etkin olmuşlardır. Osmanlı modernleşme sürecinde bürokratlar, önce kurumsal ve idari yenileşme insert ignore into journalissuearticles values(Tanzimat bürokratları);, daha sonra siyasi ve anayasal reform insert ignore into journalissuearticles values(Genç Osmanlılar); ve siyasi ve toplumsal reform insert ignore into journalissuearticles values(Jön/Genç Türkler); fikirleri ve uygulamaları ile etkili oldular. İttihat ve Terakki Cemiyeti altında örgütlenen son grup pozitivist ve Jakoben bir anlayış ile batılı siyasal ve toplumsal yapıların benimsenmesini vurguldılar. Bu reformist anlayışa sahip askeri bürokratik seçkinler Cumhuriyet döneminde de etkinliğini sürdürmüşler, CHP ile Tek Parti döneminde görüşleri iktidar olmuştur. 1950 yılında çok partili hayata geçildikten ve DP iktidara geldikten sonra, devlet idaresini çevreden gelen seçilmiş sivillerle paylaşmak istememişlerdir. Yavaş iktidarı zayıflayan atanmış bürokratlar durumdan rahatsız olmuşlar ve 27 Mayıs 1960 Darbesi yaşanmıştır. Ülkenin demokratik yollarla seçilen hükümeti askeri bir darbe ile devrilmiş, siyaseti 27 Mayıs darbesi ile darbe ve müdahaleler zincirinin ilk halkasını tecrübe etmiştir. 27 Mayıs darbesi ile başlayan süreçte atanmışlar, yaptıkları darbe anayasaları ile vesayet sistemini kurumsallaştırmışlar, devlet içerisinde otonom alan yaratmışlar, siyasetçilere devlet alanını kontrol etme ve ülkeyi yönetme fırsatı vermemişlerdir. MGK başta olmak üzere pek çok vesayet yapıları oluşturulup demokratik siyaset üzerinde kontrol sağlanmıştır. Bu çalışma, tüm bu yapıların özellikle ‘derin devlet’ tartışmaları etrafında zaman zaman genel şamil devlet refleksi ve devletin temsil ettiği genel yarar gibi kavramlar etrafında meşrulaştırıldığını tartışmaktadır. Aslında yaşanan şey; küçük bir bürokratik oligarşik seçkinler grubu bu vesayet kurumları yoluyla seçilmiş iktidarlara ülkenin kaderini belirleme imkânı vermemişlerdir.
Keywords : Bürokratik vesayet, Modernleşme, Askeri sivil bürokratlar, Derin devlet