Türk Çini Sanatında ‘Hatayi’ ve ‘Şakayık’ Motifi Örneğinde Çizim Özellikleri

Authors : Nursel KARACA

Pages : 7082-7105

Doi:10.26466/opus.943325

View : 14 | Download : 6

Publication Date : 2021-11-07

Article Type : Review Paper

Abstract :Yüzyıllardır din ve inançlarımızın etkisi ve gelenek ve göreneklerimizin de yön vermesiyle, stilize olan süsleme sanatlarımız alabildiğine zengin ve son derece estetik bir yapıya kavuşmuştur. Türk süsleme sanatlarının en kadim dallarından biri olan Türk çini sanatı, Türk süsleme sanatlarının en eşsiz örneklerinin sunulduğu alanların başında gelir. Selçuklular eliyle Anadolu’ya taşınan Çini sanatında, Osmanlı döneminde muhteşem bir gelişme gösterilerek olağanüstü güzellikte desenler ortaya konmuş-tur. Motif, süsleme sanatlarında desenin en temel öğesidir. “Hatayi”, Geleneksel Türk Süsleme Sanatlarında, özellikle de tezhip, çini, cilt ve tekstil sanatlarında yoğun olarak kullanılan bir motif çeşididir. Kökeni Orta Asya ve Çin-Türkistan’a dayanan ve tam stilize edildiği için çoğu kez hangi çiçek olduğu net anlaşılamayan motifler “hatayi” olarak isimlendirilir. “Hatayi” motifi, doğadaki çiçeklerin dikine kesiti alınarak, bunların tam stilize edilmesiyle oluşturulmakta ve köklü gelişimi asırlar öncesine dayanmaktadır. Genellikle simetrik olarak çizilen bir motiftir. Ancak düzgün çizilmediği, desen ve kompozisyondaki yeri ve görevi tam anlaşılamadığı takdirde hatayi grubu ile oluşturulan tasarımlarda birtakım sorunlar yaşanabilmektedir. Hatayi’nin desen ve kompozisyondaki yeri ve göreviyle çizim özelliklerinin iyi bilinmesi ve doğru uygulanması motif ile desenlerin yozlaştırılmadan, klasiğe uygun olarak çizilmesini sağlayacaktır. Bu çalışmanın amacı, Hatayi motifinin tanımını yaparak, çeşitlerini ve çizim özelliklerini, hatayi grubu motiflerinin en sık kullanılanı olan Şakayık motifi örneğinde çizim aşamalarını detaylı bir şekilde ortaya koymaktır.
Keywords : Çini, Hatayi, Motif, Süsleme, Şakayık