Türkiye’de Özel Yeteneklilere Yetenek Geliştirme Desteğinde Bilim ve Sanat Merkezleri: Mevcut Durum ve İyileştirme Alanları

Authors : Mahmut ÖZER

Pages : 727-749

Doi:10.26466/opus.810856

View : 9 | Download : 8

Publication Date : 2021-01-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Hemen her ülke, geçmişten günümüze üstün veya özel yeteneklilerin eğitimine özel önem vermektedir. Bu öğrencilerin eğitimleri özellikle soğuk savaş yıllarında ülkeler için bir milli güvenlik meselesi olarak algılanmış ve bu dönemden itibaren çok daha kapsamlı tanılama ve destek programları geliştirilmiştir. Bu dönemde Amerika Birleşik Devletleri’nde atılan adımlar ve yapılan çalışmalar dikkat çekmektedir. Kıta Avrupası’nda da benzer girişimler denenmesine rağmen atılan adımlar çoğunlukla eğitimde eşitlik tartışmaları gölgesinde kalmıştır. Son zamanlarda özel yeteneklilerin eğitimi tartışmalarına bakıldığında geliştirilen politikaların giderek özel yeteneklilerden tüm öğrencilerin yeteneklerinin geliştirilmesine evrildiği görülmektedir. Bu kapsamda eğitim sistemlerinde bireyselleştirilmiş eğitim politikaları öne çıkmakta, bu politikalar özel yeteneklileri diğer öğrencilerden ayırmadan tüm öğrencilerin yeteneklerinin geliştirilmesine odaklanmaktadır. Dolayısıyla yeni politikaların yetenek bağlamında tüm öğrencileri kapsamına aldığı görülmektedir. Türkiye’de de 1950’li yıllardan itibaren eğitim politikalarında özel yetenekliler yer almış ve çok sayıda adım atılmıştır. 1995 yılında kurulan Bilim ve Sanat Merkezleri genel zihinsel yetenek, görsel sanatlar ve müzik yetenek alanlarında özel yetenekli olarak tanılanan öğrencilere yeteneklerini geliştirmelerine okul dışı destek veren eğitim birimleri olarak tasarlanmış olup günümüze kadar başarılı bir şekilde çalışmaktadır. Türkiye’de halen 81 ilin tamamına yayılmış 182 Bilim ve Sanat Merkezinde yaklaşık 63 bin öğrenciye bu kapsamda destek sağlanmaktadır. Bu çalışmada Bilim ve Sanat Merkezlerinin yapısı ve sunduğu eğitim programları tanıtılmakta, mevcut durumları ele alınarak iyileştirme önerileri sunulmaktadır. Bu kapsamda bu merkezler ile Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri arasındaki ilişkilerin yeniden tanımlanmasına ihtiyaç duyulduğu tespiti yapılmaktadır. Özellikle genel zihinsel yetenek alanında tanılanan öğrencilerde mevcut okul temsiliyetindeki sorunlar nedeniyle tanılama süreçlerinin gözden geçirilmesi önerilmektedir. Ayrıca, akranlarına göre yüksek performans gösteren öğrencilere destek veren Bilim ve Sanat Merkezlerinin işlevlerine, akranlarına göre düşük performans gösteren öğrencilere de destek programları sağlama işlevinin dâhil edilmesinin Türkiye’de yetenek geliştirme bağlamında okullar arası başarı farklarının azaltılmasına önemli katkı sunabileceğine işaret edilmektedir.
Keywords : özel yetenekli eğitimi, yetenek geliştirme, Bilim ve Sanat Merkezi, eğitimde eşitlik, eğitim politikası