Türkiye Türkçesi ağızlarında “kadar” edatının görünümleri

Authors : Vehbi Akdi

Pages : 373-385

Doi:10.48146/odusobiad.1281139

View : 78 | Download : 93

Publication Date : 2024-03-08

Article Type : Review Paper

Abstract :Ağız bilimi, toplum üyelerinin ortak hafızasından asırlar boyu süzülerek gelen başta dilin gramatikal ögelerini ve söz varlığına ait birçok unsurunu araştırmacıları kanalıyla gün yüzüne çıkarması ve dil araştırmalarına yol göstermesi yoluyla genel dil bilgisi içerisinde ayrı ve özel bir yere sahiptir. Standart dilin genel kurallarına aykırı görülen birçok istisnaî dil olayı, derleme çalışmalarıyla elde edilerek konuşurlar arasında karakteristik özellik gösteren bulgularla hazırlanmış ağız bilimi eserleri vasıtasıyla daha kolay izah edilebilir. Türkiye Türkçesi ağızları, Türk diline ait birçok arkaik ögeyi bünyesinde hâlâ canlı bir şekilde yaşatmakta; konuşurları da Eski ve Orta Türkçe döneminin bu arkaik unsurlarını çoğu kez bir zenginlik olarak anlatımlarında kullanmaktadır. Edatlar, dilin tamamı içerisinde soyut unsurlar olarak değerlendirilmekle birlikte donmuş, kalıplaşmış, çekime girmeyen unsurlardır. Bu özellikleri bakımından isim çekim eklerine yaklaşan edatlar, dilin mantıkî kuruluşundaki temel unsur söz diziminin harcıdır. Kadar edatı, halk dilinde de standart dile paralel yaklaşıklık, benzerlik, zaman, sınırlama anlamları taşıyan kelime grupları içerisine katılarak, bünyesine de çoğu kez konuşurlar tarafından +a, +ı pekiştirme görevli ögeler ile +(ı)n, +k gibi arkaik unsurlar dahil edilerek ülkemizin her bir yöresinde kullanılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti Devleti idari sınırları içerinde yer alan yöreler baz alınarak derleme yöntemiyle elde edilmiş verilerden hareketle meydana getirilen bilimsel çalışmalardaki metinler incelenmek suretiyle kadar edatının uğradığı sessel değişimlere, edatın bünyesine eklemlenen pekiştirici ögelere, arkaik unsurlara ve bunlara yüklenen semantik görevlere ışık tutulacaktır.
Keywords : Ağız bilimi, Türkiye Türkçesi Ağızları, Kadar edatı, Arkaik ögeler