“Gençliğe öğütler – юности честное зерцало” adlı edebi eserde dilin etkileyici araçlarının dil bilimsel ve anlam bilimsel analizi

Authors : Hadi Bak

Pages : 386-398

Doi:10.48146/odusobiad.1282088

View : 64 | Download : 69

Publication Date : 2024-03-08

Article Type : Review Paper

Abstract :«Gençliğe doğru öğütler - юности честное зерцало» (1717) adlı eser 1. Petro\'nun talimatıyla Rusya\'da laik gençliğin yetiştirilmesi ve eğitimi hakkında bir el kitabı şeklinde yayınlanmıştır. Eserin tam yazarı hakkında bilgi bulunmamasıyla berabar, birkaç yazar tarafından kaleme alındığı düşünülmektedir. Eser; görgü ve nezaket kurallarını içeren pedagojik bir söylemin örneği olduğu bilinmektedir. Kitap gençlere hitap etmekte, toplumdaki davranış ve görgü kurallarını çok ayrıntılı bir şekilde özetleyerek bir bakıma gençler için yaşam rehberliği sunan bir yapıt özelliği taşımaktadır. Bu bağlamda eserde öğretici ve tavsiye niteliğinde pek çok yapı mevcuttur. Eserin didaktik bir uslüp ile yazılması nedeniyle pek çok dilsel araç ve ifade şekillerinin olduğu gözlemlenmiştir. Eserde, öğretici ifadelerin oluşturulmasındaki en önemli nokta, fiilin zorunlu durumlarını ifade etmekte ortaya çıkan zorunluluklardır. Bu durumda yazar, eylemin yerine getirilmesinin zorunlu olduğu anlamını veren yardımcı belirteçleri içeren predikatif (yüklemlilik) yapılara başvurmaktadır. Yazar, dolaylı yoldan zorunluluğu ifade eden konuşma eylemlerini kullanmaktadır. Böylece asıl söylenmek istenenlerin (niyetlerin) sözelleştirilmesinin monotonluğundan kaçınmayı, dolayısıyla metni etkili hale getirmeyi mümkün kılmaktadır. Daha çarpıcı ve etkileyici kelimeler ile okuyucu etki altına alınmak istenmektedir. Yazar, hedef veya dinleyici kitle üzerindeki etkiyi artırmak için değerlendirme ifadeleri, lakaplar (takma isimler), karşılaştırmalar gibi ek dilsel araçları da sıklıkla kullanmaktadır. Yazar, iletişimin etkisini arttırmak için otoriteye karşı itiraz etmede farklı konuşma taktiklerine başvurmaktadır. Bahsi geçen itiraz; daha düşük bir yasal otoriteden daha yüksek bir yasal otoriteye belirli kilise meseleleriyle ilgili kararların yeniden gözden geçirilmesi talepleri olan apellyartsiyadır. Öncelikle, Kutsal Yazıların içtihat metinleri, antik çağın ünlü düşünürlerinin, şairlerin, filozofların otoritesinin yanı sıra evrensel dildeki olayların ve eylemlerin istikrarlı bir şekilde değerlendirilmesini sağlayan sözler, aforizmalar ve yazarın talimatlarına inkar edilemez bir karakter veren sözlere itirazlar mevcut olup geleneklere ve kilise otoritesine olan itiraz ve muhalefet söz konusudur. Bu çalışmada, adı geçen eserde, okuyucuyu etkilemek için kullanılan dil araçlarının anlambilimsel ve dilbilgisel değerlendirmleri, sınıflandırma ve analiz yöntemleri ile ele alınacaktır.
Keywords : yazılı eserler, konuşma etkisi, muhattap, ifade taktikleri, pedagojik söylem